نگاهی به کاغذ و چاپ امنیتی در تولید اسکناس
نخستین اسکناس رسمی ایران توسط بانک شاهنشاهی ایران- که طبق قرارداد رویتر حق انحصاری نشر اسکناس به آن اعطا شده بود- انتشار یافت.
آژانس خبری چاپ و بسته بندی ایران، این اسکناسها در ابتدا چندان مورد اقبال عمومی قرار نگرفت و بنابراین از طرفی دولت انگلستان، اسکناسهای دولت شاهنشاهی را تضمین کرد و از سوی دیگر مجلس شورای ملی با تصویب قانونی، استفاده از اسکناسهای دولت شاهنشاهی را اجباری کرد. بانک شاهنشاهی تا سال 1309 هجری شمسی به فعالیت خود در زمینه نشر اسکناس ادامه داد. در این سال، امتیاز حق انحصاری نشر اسکناس، به مبلغ 200هزار لیره انگلیس توسط دولت ایران خریداری و به بانک ملی ایران واگذار شد و نخستین اسکناس بانک ملی، در اول فروردین ماه سال 1311 (تنها 75 سال قبل) منتشر شد.
بانک ملی تا سال 1339 اقدام به نشر اسکناس کرد ولی در آن سال با تاسیس بانک مرکزی ایران، حق انحصاری نشر اسکناس به بانک مرکزی محول شد. با این توضیح که چاپ اسکناس تا سال 1362 در خارج از کشور (عمدتا در كشور انگلستان) و به سفارش ایران انجام می شد و از آن سال، چاپ اسکناس در کشور شروع شد. ضمن اینکه تا سال 1381، کاغذ اسکناس بهطور کامل از خارج از کشور وارد میشد که با تاسیس کارخانه تولید کاغذ اوراق بهادار، تمامی اسكناسها روی كاغذ ایرانی به چاپ می رسد.
چاپ کاغذ اسکناس
صنعت ساخت كاغذ اسكناس به مراتب پیچیدهتر از كاغذ چاپ و تحریر و بقیه محصولات مشابه است زیرا در درجه اول مساله امنیت ملی كشور مطرح و در درجه دوم حفظ استانداردهای بسیاری كه برای این كاغذ تعریف شده ملاك
است.
طبق گزارش گروه علمی، تخصصی صنعت چاپ و نشر ایران، چاپ اسکناس بهصورت افست خشک انجام میشود و کاغذ مورد استفاده آن هم یک کاغذ امنیتی از جنس پنبه فرآوری شده به روش mould cylinder است که حین فرآوری به روش مذکور با یک توری به اسمwire که قبلا روی آن طرحهای واترمارک به روش CNC حک شده، در بعضی از نقاط آن، طرحهایی به نام واترمارک ایجاد می کنند که در مقابل نور شدید قابل رویت است؛ مثل عکس امام یا حسین فهمیده در قسمت بدون چاپ اسکناسها. نوار امنیتی متالایز یا در اسکناسهای کوچکتر پلیاستر هم در همین مرحله در خمیر کاغذ به شکل رول قرار داده می شود. ضمنا در طول همین فرآیند الیاف حساس به خمیر کاغذ اضافه می شود که به رنگهای آبی، زرد، قرمز و سبز در برابر نور فرابنفش دیده میشوند.
هزینه چاپ اسکناس در ایران
هزینه هر قطعه اسکناس براساس تعداد مراحل چاپ، پروسه تولید و همچنین مرکب و فیشر امنیتی متفاوت بوده اما به طور میانگین هزینه هر قطعه 100 تا 110تومان است که دولت باید پرداخت کند. البته رییس سازمان تولید اسکناس و مسکوک بانک مرکزی به پایگاه اقتصادی ایران گفت: طرح هدفمندی یارانه ها بر این هزینه افزوده است و چاپ اسکناس را برای دولت گرانتر کرده است.