امروزه فناوری نانو در صنایع مختلف کاربرد زیادی پیدا کرده است. ورود این فناوری به صنعت بسته‌بندی و صنایع غذایی باعث بهبود این دو صنعت که در تعامل هم هستند، شده است.

به گزارش آژانس خبری چاپ و بسته بندی ایران، روز نامه صمت در گزارشی به بررسی  توسعه بسته بندی های نانویی بر ترویج صادرات مواد غذایی پرداخته است. دراین گزارش آمده است؛ از آنجا که ماندگاری و حفظ کیفیت مواد غذایی در بسته‌بندی بسیار مهم است از این رو فناوری نانو کمک ویژه‌ای به این صنعت خواهد کرد. کارشناسان فناوری نانو معتقدند استفاده از این فناوری در صنعت بسته‌بندی مواد غذایی نه‌تنها باعث بالا بردن ماندگاری مواد غذایی می‌شود بلکه به‌طور غیرمستقیم باعث بهبود و افزایش صادرات مواد غذایی هم خواهد شد. با این حال آشنا نبودن صنعتگران با این فناوری نوین از چالش‌هایی است که باید برطرف شود.
امیر اشراقی، کارشناس ستاد نانو در صنایع غذایی و بسته‌بندی در گفت‌وگو با صمت عنوان کرد: درحال ‌حاضر کاربردهای متعددی برای نانو‌‌فناوری می‌توان متصور شد. استفاده از فناوری نانو در صنعت بسته‌بندی و صنایع غذایی حرکت نوپایی است و ما هم در ابتدای مسیر هستیم. فناوری نانو کمک ارزنده‌ای به پیشرفت صنایع غذایی و بسته‌بندی می‌کند. خوشبختانه از آنجا که فناوری نانو در کشور ما بروز است صنایع مختلف می‌توانند از این ظرفیت استفاده کنند.
وی با بیان شرایط صنعت بسته‌بندی در کشور، گفت: ورود فناوری نانو به این صنعت به‌طور قطع می‌تواند موثر باشد و تحول جدیدی در صنعت بسته‌بندی و صنایع غذایی رخ خواهد داد. این کارشناس نانو در پاسخ به این سوال که از نانوذرات در صنایع غذایی چگونه استفاده می‌شود، گفت: به‌طور معمول بهره‌گیری فناوری نانو در مواد غذایی که فساد‌پذیری بیشتری داشته باشند موثر است.

به‌عنوان نمونه در صنایع لبنی و تولید شیر از این فناوری می‌توان استفاده کرد. اشراقی در پاسخ به این سوال که آیا از فناوری نانو در صنایع غذایی کنسرو شده هم استفاده می‌شود، گفت: از آنجا که در مواد غذایی کنسرو شده از ترکیبات نگهدارنده استفاده می‌شود به بکارگیری از نانو‌ذرات برای بالا بردن زمان ماندگاری مواد غذایی نیاز نیست. اشراقی درباره استفاده از فناوری نانو در دیگر مواد غذایی نیز بیان کرد: با توجه به فساد‌پذیری مواد پروتئینی بکارگیری فناوری نانو در بسته‌بندی مواد پروتئینی می‌تواند از فساد این مواد غذایی جلوگیری کنند. وی درباره استفاده از فناوری نانو در صنایع آبمیوه و نوشیدنی هم گفت: به‌کار بردن فناوری نانو در صنایع آبمیوه و نوشیدنی‌ها همچون ماءالشعیر و نوشابه‌های گازدار که در تولیدشان از گاز دی اکسید کربن استفاده می‌شود مهم است؛ چراکه با استفاده از این فناوری می‌توانیم از خروج گاز دی‌اکسید کربن جلوگیری ‌کنیم. به علاوه اینکه استفاده از نانوذرات و نانو‌کامپوزیت‌های پلیمری در صنعت بسته‌بندی مواد غذایی در حفظ و نگهداری ماده غذایی و جلوگیری از تغییر کیفیت آن موثر است.
وی با اشاره به اینکه کشورهای امریکا در استفاده از فناوری نانو در صنایع بسته‌بندی پیشرفت‌های چشمگیری در دنیا داشته‌اند، افزود: این کشورها از ظرفیت‌های زیادی در این بخش برخوردارند‌. اشراقی درباره تعداد واحدهای تولیدی که از نانوذرات در بسته‌بندی محصولات خود استفاده می‌کنند نیز گفت: در حوزه بسته‌بندی چندین واحد تولیدی موفق به گرفتن مجوز تاییدیه نانومقیاس شده‌اند. در بسته‌بندی میوه و محصولات کشاورزی از فناوری نانو هم استفاده می‌شود از این‌رو این فناوری امکان فساد میوه تا زمانی که به مغازه برسد را کاهش می‌دهد.

لزوم تلفیق صنایع با فناوری نانو
این کارشناس نانو در پاسخ به این سوال که آیا مواد نانو برای بدن انسان خطری دارند یا خیر، گفت: مواد نانو که در بسته‌بندی مواد غذایی استفاده می‌شوند خطری برای بدن انسان ندارند.
اشراقی درباره مقیاس استفاده از نانو‌ذرات در صنعت بسته‌بندی تصریح کرد: نانو‌ذرات از تاثیرگذاری زیادی برخوردارند. با این حال مقیاس استفاده از نانوذرات در صنعت بسته‌بندی کم است؛ چراکه درحال‌حاضر صنایع به آن جمع‌بندی نرسیده‌اند که باید از فناوری نانو در تولیدات و بسته‌بندی محصولات خود استفاده کنند. نکته مهم این است که تلفیق فناوری نانو و صنعت بسته‌بندی در کشور ما نیاز به زمان دارد. همچنین نیازمند این است که از نظر سطح فناوری در صنایع بسته‌بندی پیشرفته شویم؛ هر چند فناوری نانو تاثیر شگرفی در صنایع ما خواهد گذاشت. وی درباره تاثیر استفاده از فناوری نانو در صنایع و رونق صادرات نیز گفت: استفاده از فناوری نانو در صنعت بسته‌بندی صد درصد در بهبود روند صادرات مواد غذایی تاثیرگذار است. چالش اصلی صنایع در بسته‌بندی محصولات برای صادرات بهتر و بیشتر است. لازمه صادرات این است که ما بتوانیم زمان ماندگاری تولیدات خود را افزایش دهیم‌ بنابراین هر ماده‌ای که بتواند به روند این ماندگاری کمک کند، موثر است. نانوذرات کمک شایانی در افزایش بهره‌وری و بهبود بسته‌بندی پلیمری محصولات تولیدی داشته‌اند. اشراقی با تاکید بر کمک فناوری نانو بر بهبود و زمان ماندگاری کیفیت محصولات تولیدی ابراز کرد: پیشرفت صادرات مواد غذایی نیازمند افزایش ماندگاری تولیدات است.

بدیهی است که هر فناوری که بتواند به این روند کمک کند به طور قطع با استقبال صنایع بسته‌بندی روبه رو می‌شود. وی با اشاره به پیشینه بکارگیری فناوری نانو در صنایع عنوان کرد: پیشینه پژوهشی نانو درکشور ما به بیش از ۱۰ سال برمی‌گردد. پژوهش‌های اولیه آن از دانشگاه‌های صنعتی شریف، امیرکبیر و دانشگاه علوم و تحقیقات شروع شد. اشراقی با اشاره به استفاده از نانوذرات در صنایع غذایی هم گفت: علاوه بر صنایع بسته‌بندی فناوری نانو در تولید محصولات و مواد غذایی هم نفوذ کرده است. به‌عنوان نمونه تولید محصولاتی که دارای ارزش‌افزوده غذایی باشند ازجمله دستاوردهای فناوری نانو در صنایع غذایی است. این کار از طریق غنی‌سازی مواد غذایی با استفاده از نانو کپسول‌ها انجام می‌شود.
وی افزود: بسیاری از مواد که از رژیم غذایی انسان حذف شده‌‌اند را می‌توان از نانوکپسول‌ها وارد رژیم‌های غذایی کرد تا این کمبود را جبران کنیم. همچنین برای سالم‌سازی رژیم غذایی مردم از این ترکیبات در مواد غذایی همچون نان، ماکارونی و... می‌توان استفاده کرد. اشراقی با بیان اینکه جامعه درآینده به سمتی می‌رود که مردم باید رژیم‌های غذایی سالم را در برنامه خود بگنجانند، گفت: شیوع انواع سرطان در جامعه ما بیشتر شده است. از این رو می‌توانیم با کمک فناوری نانو می‌توان مواد غذایی را با استفاده از مواد آنتی اکسیدان از طریق نانو کپسولاسیون غنی‌سازی کرد و در رژیم غذایی جامعه قرار داد. وی همچنین درباره استفاده از فناوری نانو در تولید محصولاتی که غیرمستقیم با صنایع غذایی در ارتباط هستند، بیان کرد: در تولید انواع کودها می‌توان از نانو ذرات برای غنی‌سازی کودها و در ترکیب آفت‌کش‌ها می‌توان از نانوپوشش‌ها استفاده کرد. در مجموع، موارد بکارگیری فناوری نانو در صنایع بسیار است و رفته‌رفته پیشرفت فناوری در این حوزه بیشتر خواهد شد.

واحدهای تولیدی که از فناوری نانو استفاده می‌کنند، مشخص نیستند
کاوه زرگران، دبیرکل کانون انجمن‌های صنایع غذایی ایران نیز در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: بسته‌بندی از ارکان اصلی فروش و بازاریابی محصولات تولیدی است. از این رو صنایع کشور باید در بسته‌بندی محصولات خود براساس فناوری روز پیش روند. زرگران با اشاره به نقش فناوری نانو در بهبود صنعت بسته‌بندی و صنایع غذایی گفت: بکارگیری فناوری نانو در صنایع به‌ویژه صنعت بسته‌بندی و صنایع غذایی بسیار تاثیرگذار بوده و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
وی در پاسخ به این سوال که چه تعداد از واحدهای تولیدی کشور از فناوری نانو در بسته‌بندی محصولات استفاده می‌کنند، گفت: از آنجا که این فناوری در کشور ما جدید است به‌صورت آماری و به‌طور دقیق نمی‌توان گفت چه تعداد از واحدهای تولیدی از این فناوری استفاده می‌کنند. با این حال این نکته را می‌توان گفت که بکارگیری فناوری نانو در بهبود و پیشرفت صنایع مهم ارزیابی می‌شود.