خیابان سی‌تیر،‌ نرسیده به خیابان سرهنگ سخایی، ساختمان قدیمی کتابخانه‌ی ملی ایران‌، حیاط کتابخانه‌ی ملی؛ اینجا آدرس جدید موزه‌ی «تاریخ صنعت چاپ در ایران» است.
 

به گزارش خبرنگار سرویس میراث فرهنگی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، در موزه‌ی «تاریخ صنعت چاپ در ایران» بیش از هزار ماشین و دستگاه چاپ وجود دارد که از طرف علاقه‌مندان و چاپخانه‌داران ایران به این موزه اهدا شده است تا برای همیشه در موزه‌ی چاپ در کتابخانه‌ی مجلس در معرض نمایش باشند.

البته به شرطی می‌توانید از این موزه دیدن کنید که به کاورهای پلاستیکی که برای جلوگیری از وارد شدن آسیب روی وسایل،‌ ماشین‌ها و آثار کشیده شده است‌، دست نزنید. شاید نیازی به پرداخت پول برای وارد شدن به موزه هم نداشته باشید، چون دیوارهای ساختمان قدیمی کتابخانه‌ی ملی را نرده‌های فلزی محصور کرده‌اند که امکان دیدن این ماشین‌ها و وسایل را حتا از داخل خیابان هم فراهم می‌کنند.

آثار و وسایل موجود در موزه‌ی «تاریخ صنعت چاپ در ایران» بعد از حدود دو سال به‌نمایش درآمدن در کتابخانه‌ی مجلس شورای اسلامی، حدود دو هفته‌ی پیش به‌دنبال یک تصمیم ناگهانی، به حیاط کتابخانه‌ی ساختمان قدیمی موزه‌ی ملی ایران منتقل شد و حالا این آثار تقریبا تاریخی که بیشتر آن‌ها از نقاط مختلف دنیا مانند آلمان به این موزه رسیده‌اند، منتظر تصمیم بعدی مدیران دو کتابخانه‌ی ملی و مجلس هستند، تا ببینند قرار است کجا آرام بگیرند.

یکی از موسسان موزه‌ی «تاریخ صنعت چاپ در ایران» درباره‌ی این تصمیم ناگهانی به خبرنگار ایسنا گفت: همه‌ی وسایل و ماشین‌آلات قدیمی و اشیایی که برخی ناشران و چاپخانه‌داران علاقه‌مند برای نمایش در موزه‌ی چاپ، به کتابخانه‌ی مجلس هدیه داده بودند هفته‌ی گذشته بدون اطلاع و اجازه گرفتن از اهداکنندگان و واقفان، با عجله از موزه‌ی چاپ در کتابخانه‌ی مجلس جمع‌آوری و به حیاط ساختمان قدیم کتابخانه‌ی ملی در خیابان سی‌تیر برده شدند.

اسماعیل دمیرچی ادامه داد: این وسایل و ماشین‌آلات در طول چند سال گذشته با تلاش چند موسس این موزه و با علاقه‌مندی اهداکنندگان آن‌ها جمع‌آوری شده‌اند؛ ولی با دستور رییس جدید کتابخانه‌ی مجلس - محمد رجبی - که حدود یک‌ماه از انتقالش از کتابخانه‌ی ملی به کتابخانه‌ی مجلس می‌گذرد، این ماشین‌آلات به حیاط ساختمان قدیمی کتابخانه‌ی ملی در خیابان سی‌تیر منتقل شده‌اند.

او که کارگاه‌های چاپ را برای نخستین‌بار در ایران تأسیس و کلاس‌های آموزش و مشاوره را در این زمینه در کشور برگزار کرده است، اظهار کرد: در جمع‌آوری و اهدای این وسایل و ماشین‌آلات هیچ‌کدام از مالکان و صاحبان آن‌ها‌، حتا یک ریال نیز از کتابخانه‌ی مجلس نگرفتند و فقط به‌خاطر نام مجلس که خانه‌ی ملت است، آثار و دستگاه‌های قدیمی چاپ خود را به این موزه هدیه دادند.

وی چاپخانه‌ی مجلس شورای اسلامی را نخستین چاپخانه‌ای دانست که در سیستم دولتی در ایران حدود سال 1284 فعال شد و بیان کرد: این چاپخانه بعد از به امضا رسیدن فرمان مشروطیت فعال شد؛ ولی متأسفانه بعد‌تر با پدید آمدن تغییرات مدیریتی در آن و به‌روز شدن لوازم چاپخانه‌، دستگاه‌هایی با حدود 80 تا 90 سال قدمت به نشریات و چاپخانه‌های دیگر منتقل شدند.

او با اشاره به بازدید سفیر کبیر ژاپن در حدود هفت‌ماه پیش از موزه‌ی «تاریخ صنعت چاپ در ایران» در کتابخانه‌ی مجلس، گفت: او در آن زمان از ایجاد چنین موزه‌ای بی‌نهایت تعجب کرد و از رییس وقت کتابخانه و موزه‌ی مجلس - رسول جعفریان - پرسید که چگونه شما در فکر ایجاد چنین موزه‌ای بودید، من از شمال اسپانیا تا مرز چین موزه‌ی همه‌ی کشورها را دیده‌ام، ولی در هیچ کشوری چنین موزه‌ای ایجاد نشده بود.

دمیرچی همچنین با اشاره به ایده‌هایی که موسسان این موزه برای آینده‌ی آن داشتند، اظهار کرد: قصد داشتیم یک چاپخانه‌ی سنگی داخل موزه‌ی مجلس ایجاد کنیم و روش چاپ سنگی را نشان دهیم. حتا در برنامه‌ریزی‌های‌مان می‌خواستیم این آثار را در سطح گسترده‌تری دست کم در مکان‌های دیگر به‌صورت موقت نمایش دهیم و زمینه‌ی آموزش تکنیک چاپ قدیمی ایران را برای علاقه‌مندان و دانشجویان فراهم کنیم؛ ولی با این اتفاق، همه‌ی برنامه‌ها برای این موزه به‌هم ریخت.

وی با اشاره به این‌که این موزه در روز صنعت چاپ در 11 شهریورماه 1389 افتتاح شد و بعد از آن به‌صورت رسمی در بهمن‌ماه همان سال توسط رییس مجلس شورای اسلامی - علی لاریجانی - راه‌اندازی شد‌، گفت: مجلس جایگاه مقدسی در نظام جمهوری اسلامی ایران دارد و کتابخانه‌ی آن نیز با کتابخانه‌ی ملی و دیگر ارگان‌ها متفاوت است. اهداکنندگان و واقفان وسایل به موزه‌ی چاپ مجلس اعتماد داشتند که آثار خود را به این موزه واگذار کردند. آن‌ها با جان و دل وسایل‌شان را در اختیار ما قرار دادند.

او که بین سال‌های 1340 تا 1359 در چاپخانه‌ی روزنامه‌ی کیهان فعالیت می‌کرد، ادامه داد: متأسفانه با تغییر مدیریت کتابخانه‌ی مجلس، همه‌ی برنامه‌ها و حساب و کتاب‌ها به هم ریخت. اکنون بسیاری از وسایل در انبارهای اطراف تهران و کرج هستند که باید به موزه‌ی چاپ کتابخانه‌ی مجلس منتقل می‌شدند. برخی اهداکنندگان نیز تعدادی از وسایل و دستگاه‌ها را نزد خود نگه داشته‌اند تا بعد از باز شدن فضا، آن‌ها را در موزه‌ای مشخص دور هم جمع کنیم، ولی رییس جدید کتابخانه‌ی مجلس در 20 روز نخستی که سر کار حاضر شد، اولین جایی که بر هم ریخت، موزه‌ی تاریخ صنعت چاپ در ایران بود.

دمیرچی که خود تعداد زیادی از وسایل و اشیای تاریخی را که از آلمان جمع‌آوری کرده، به این موزه داده است‌، گفت: زمانی که اهداکنندگان از اقدام رییس جدید کتابخانه‌ی مجلس مطلع شدند‌، اعتراض کردند و حتا گفتند که تصمیم دارند تا با ارائه‌ی رسیدهایی که رییس قبلی کتابخانه و موزه‌ی مجلس در مقابل گرفتن وسایل به آن‌ها داده است‌، وسایل خود را پس بگیرند. آن‌ها قصد داشتند آثارشان فقط در موزه‌ی کتابخانه‌ی مجلس به نمایش گذاشته شود.

وی با تأکید بر این‌که با جابه‌جایی آثار بدون بسته‌بندی‌، امکان گم شدن قطعات و آسیب رسیدن به آن‌ها وجود دارد‌، ادامه داد: در شرایط کنونی، این آثار در حیاط ساختمان قدیم کتابخانه‌ی مجلس و زیر باد و باران قرار دارند. من از رییس جدید موزه‌ی مجلس خواستم تا چندماه یا دست کم تا نوروز به من فرصت دهد تا ماشین‌آلات و دستگاه‌ها را بسته‌بندی کنم؛ اما آن‌ها حتا صبر و حوصله نداشتند که من وسایل را به‌صورت معقول بسته‌بندی و آن‌ها را تحت حفاظت و نظارت خود به هر جایی که می‌خواهند، منتقل کنم. آن‌ها علاوه بر این‌که به دو نامه‌ی من جواب ندادند، بلکه من را نیز به کتابخانه و موزه‌ی چاپ راه ندادند.

این استاد پیشکسوت صنعت چاپ و نشر در ایران همچنین پرسید:‌ آیا دیدگاه‌های دو مدیر در یک زمینه باید این‌قدر متفاوت باشد؟!

او گفت: در وضعیت کنونی، بخشی از وسایل و ماشین‌هایی که از کتابخانه‌ی مجلس به ساختمان قدیمی کتابخانه‌ی ملی منتقل شده‌اند، در حیاط کتابخانه‌ی ملی هستند، طبقه‌ی دوم این ساختمان نیز در اختیار نهادی دیگر است. کف طبقه‌ی پایین و هم‌کف نیز پارکت شده و وضعیت کف این طبقه که سقف زیرزمین است‌، بسیار نگران‌کننده است. این ساختمان قدیمی جزو آثار ثبت‌شده در فهرست آثار ملی است و اصلا تحمل این دستگاه‌های عظیم‌الجثه و سنگین‌وزن را ندارد که برخی از آن‌ها حدود هشت تن وزن دارند. معلوم نیست این ماشین‌آلات را می‌خواهند چگونه و از کدام در و پنجره به ساختمان وارد کنند. متأسفانه کاری که انجام شد غیرتخصصی و عجولانه بود.

وی که برای نخستین‌بار در ایران، آموزش بانوان در رشته‌ی حروفچینی به سبک نوری را در روزنامه‌ی کیهان انجام داده است، اظهار کرد: مطمئنا نحوه‌ی انتقال وسایل و قرار گرفتن آن‌ها در حیاط ساختمان سی‌تیر و زیر باران‌، آسیب‌های جدی و جبران‌ناپذیری به وسایل و ماشین‌آلات اهدایی و حتا وقفی یا امانتی وارد می‌کند؛ اما متأسفانه کسی به این قضیه توجه نمی‌کند، نه رییس جدید کتابخانه‌ی مجلس که این اقدام غیرکارشناسی را طراحی و شروع کرد و نه رییس کتابخانه‌ی ملی.

او اضافه کرد: آیا بعد از سال‌ها تلاش بی‌وقفه، خدمت‌گزاران صنعت چاپ و نشر ایران و رییس قبلی کتابخانه‌ی مجلس، متوجه نبودند که چه کاری انجام می‌دهند؟ چرا به‌گونه‌ای رفتار می‌شود که گویا فقط رییس جدید کتابخانه‌ی مجلس که کارمند رسمی کتابخانه‌ی ملی هم است‌، در کمتر از 20 روز متوجه این خطای بزرگ شده‌ است که کتابخانه‌ی مجلس، مکان مناسبی برای موزه‌ی تاریخ چاپ نیست؟!