به‌روزرسانی دستگاه‌ها و ماشین‌آلات صحافی، ضرورت یا هزینه سربار؟
تجهیز صحافی‌ها به دستگاه‌های مدرن و امروزی نیازمند هزینهای هنگفت است و محدودیت‌های منابع مالی فعالان این حوزه به رویایی دور از تصور برای صحافان مبدل شده است. قیمت دستگاه‌های مکانیکی این حوزه نیز بسیار بالاست و عده زیادی از فعالان این حوزه ترجیح می‌دهند به جای خرید این ماشین‌ها به کارگران دست‌دوز و دستگاه‌های قدیمی خود بسنده کنند.
تجهیز صحافی‌ها به دستگاه‌های مدرن و امروزی نیازمند هزینهای هنگفت است و محدودیت‌های منابع مالی فعالان این حوزه به رویایی دور از تصور برای صحافان مبدل شده است. قیمت دستگاه‌های مکانیکی این حوزه نیز بسیار بالاست و عده زیادی از فعالان این حوزه ترجیح می‌دهند به جای خرید این ماشین‌ها به کارگران دست‌دوز و دستگاه‌های قدیمی خود بسنده کنند.
به گزارش آژانس خبری چاپ و بسته بندی ایران ، افرادی که اهل کتاب و مطالعه هستند با جایگاه صحافی در روند تولید کتاب آشنایی دارند؛ آخرین مرحله فنی تولید یک کتاب که با به هم آمیخته شدن چسب و مقوا و نخ، شکل و شمایلی تازه به هر کتاب می‌بخشد، مرحله سختی است که البته در سال‌های اخیر با ورود دستگاه‌های جدید و مدرن به جای کارگران، رنگ و رویی دیگر به خود گرفته است. امروزه دستگاه‌های نیمه اتومات و تمام اتومات جایگزین دست‌های سوزن‌خورده و خسته زنان و مردانی شده‌اند که سال‌های زیادی از عمر خود را به دوختن کتاب یا چسب زدن ورقه‌ها سپری می‌کردند.
نقدینگی نداریم!
گاهی با در دست گرفتن یک کتاب و تورق آن متوجه صحافی ویژه و خاص آن در جلد و شیرازه کتاب می‌شویم. ورق زدن کتاب بدون آن‌که نگران جدا شدن صفحات آن باشیم و جلدی محکم و چسبیده به صفحات کتاب که موجب قوت قلب خواننده باشد مدیون هنر و تجربه صحافانی است که اندک اندک در طول سال‌های مختلف، رمز و رموز این کار را آموخته‌اند. این صحافان اکنون با تنوع کتاب‌های چاپ شده و طراحی متنوع جلدها نیازمند دستگاه‌های جدیدی هستند تا بتوانند به حجم سفارشات و کارهای خود رسیدگی کنند.
در دنیای فناوری کنونی که اغلب بنگاه‌های اقتصادی دنبال راهکارهایی برای سوددهی بیشتر هستند، نمی‌توان منکر به روز کردن ماشین‌آلات و تجهیزات ماشینهای صحافی برای شکیل ساختن کتابها شد؛ اقدامی که نیاز اصلی هر مجموعه برای ادامه بقا و فعالیت در حوزه چاپ و نشر است. جلیل غفاری رهبر، رییس اتحادیه صحافان تهران با تاکید بر لزوم به روزرسانی تجهیزات در واحدهای صنفی مجموعه همکاران خود می‌گوید: «کارگاه‌ها باید به مرور زمان پذیرای تجهیزات جدید و به روز باشند و با فناوری‌ها و ماشین‌آلات جدید آشنا شوند، البته نباید از این موضوع غافل بود که ماشینهای صحافی در طول زمان به دلیل مکانیکی بودن، نسبت به ماشینهای الکترونیکی تغییرات سریعی ندارند و هر چند سال یکبار تغییر می‌کنند.»
وی ادامه می‌دهد: «دستگاه‌های صحافی در طول زمان معمولا همان بدنه و سیستم را با مجموعه‌ای از امکانات جدید و به روز دارند که عموما موجب افزایش سرعت دستگاه و کاهش نیروی انسانی در این حرفه می‌شوند، به عنوان مثال چشم‌های الکترونیک روی آن‌ها نصب می‌شود تا ضریب خطا کمتر شود.»
غفاری‌رهبر در بخش دیگر سخنان خود با بیان این‌که گاهی صحافان سوال می‌کنند آیا در وضعت اقتصادی کنونی خرید دستگاه‌های نو مقرون به صرفه است یا خیر، می‌افزاید: «می‌توان گفت از نظر کارایی شمارگان کتابها به گونه‌ای است که خرید ماشین‌آلات نو با توجه به قیمت‌های جهانی و نوسانات بازار ارز کشور توجیهی ندارد، البته طی سال‌های اخیر در صحافی‌های دولتی شاهد حضور دستگاه‌های مدرن و به روزی بوده‌ایم که کار را تمام اتوماتیک و بدون نیاز اپراتور انجام می‌دهند. عموما در صحافی‌های دولتی چون توجیه اقتصادی چندان مد نظر مسوولان آن‌ها نیست و منابع مالی نیز از پیش تعیین شده‌اند، این دستگاه‌ها به راحتی خریداری می‌شوند اما در بخش خصوصی خریداری دستگاه‌های آخرین مدل کار سخت و دشواری است زیرا بهای اغلب ماشینهای صحافی از یک ماشین شش رنگ افست نیز گران‌تر است. همچنین شمارگان پایین کتابها در کشور موجب می‌شود که صحاف رغبت چندانی برای خریداری تجهیزات مدرن نداشته باشد.»
وی در بخش دیگر سخنان خود با اشاره به قیمت برخی دستگاه‌های مورد نیاز صحافی، توضیح می‌دهد: «بهای یک ماشین پانچ از 50 میلیون تا 300 میلیون تومان است، همچنین یک لاین کامل جلد سخت کتاب نیازمند هزینهای دو میلیارد تومانی را شامل می‌شود، در بخش شومیزی (ته چسب) نیز ماشین‌ها از 50 میلیون تومان تا یک میلیارد تومان قیمت دارند و صحاف برای خریداری آن‌ها باید توجیه اقتصادی را مد نظر داشته باشد.»
از کمبود نقدینگی می‌توان به عنوان مشکل اصلی صحافان برای به‌روزرسانی تجهیزات آن‌ها نام برد و این موضوع سبب شده است تا به ادعای رییس اتحادیه صحافان تهران، عده‌ای از فعالان این حوزه سرمایه خود را در بانک‌ها بگذارند و عاید سالانه و ماهانه آن را بدون درگیر شدن در مشکلاتی مانند تهیه مواد اولیه، مالیات، بیمه کارگران و ... دریافت کنند، به گفته غفاری‌رهبر اکنون در تهران حدود 300 صحاف مرتبط با حوزه کتاب فعال هستند که از میان آن‌ها حدود 150 واحد مجوز فعالیت دارند و این واحدهای صنفی اغلب قدیمی‌اند و به ندرت دستگاه‌های به روز و مدرن وجود دارد.
حمایت نمی‌شویم
صحافی‌های بسیاری در کشور وجود دارد که در حوزه کتاب فعالیت می‌کنند، مسوولان اغلب این واحدهای صنفی با گلایه از پایین آمدن شمارگان کتاب در کشور، به کسادی بازار خود اشاره کرده‌اند. ولی‌الله جعفری، مدیر صحافی «فرانگر» از جمله این افراد است که در این زمینه می‌گوید: «شمارگان کتابها در سال‌های اخیر سیر نزولی داشته و از سوی دیگر گرانی کاغذ و مواد اولیه دیگر نیز دست به دست هم داده است تا شمارگان کتابها به 500 و 1000 نسخه هم برسند، در این میان خرید تجهیزات به روز با بهای ارز کنونی توجیه اقتصادی ندارد.»
وی با گلایه از نوسانات بازار ارز و تاثیر آن بر بهای مواد اولیه مورد نیاز صحافان به عنوان قشر تولیدکننده کشور، عنوان می‌کند: «اگر بازار به گونه‌ای باشد که قیمت‌ها تثبیت شود همکاران می‌توانند تصمیم‌گیری بهتری داشته باشند. ما خرید تجهیزات جدید و نو را برای به روزرسانی مجموعه خود سال گذشته انجام دادیم و دستگاه لاین چسب گرم را به بهای 450 میلیون تومان خریداری کردیم، دستگاهی که اگر الان بخواهیم آن را خریداری کنیم باید هزینهای دو برابر آن را به دلیل افزایش قیمت یورو پرداخت کنیم، پرداخت چنین رقم‌هایی برای سرمایه‌گذاری در حوزه صحافی با توجه به درآمدهای کنونی بسیار مشکل است.»
از جعفری درباره موانع خرید تجهیزات به روز برای مجتمع‌های صحافی سوال می‌کنم و او با اشاره به نبود نقدینگی، عنوان می‌کند: «حمایت نکردن دولت در دور‌ه‌های قبل از تولید کنندگان یکی از مشکلاتی است که سر راه ما قرار دارد، این عدم حمایت به گونه‌ای بوده است که فعالیت‌های ما سیر نزولی داشته است، این حمایت‌ها می‌تواند در قالب اعطای تسهیلات و وام به تولیدکنندگان باشد، نکته مهمی که عموما از آن غفلت می‌شود. از سوی دیگر پرداخت یارانه به واحدهای تولیدی می‌تواند در تقویت آنان نقش موثری داشته باشد اما در نقطه مخالف آن می‌بینیم که یارانه‌های برق، آب و گاز را برداشته‌اند و ما مجبوریم هزینه‌های سرسام‌آوری را پرداخت کنیم.»
مدیر صحافی «فرانگر» همچنین به مشکلات دریافت وام از بانک‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: «سال گذشته برای خرید دستگاه جدید مجموعه باید از یک بانک وامی دریافت می کردم اما در این مسیر آنقدر دوندگی کردم و هر روز از من مدرک‌های رنگارنگ و مختلف خواستند که واقعا خسته شدم، بیش از چهار ماه طول کشید تا بالاخره توانستم آن را دریافت کنم اما نسبتا دیر بود و بهای ارز به شدت افزایش یافت و مجبور شدم دستگاه مدل سال 2000 را خریداری کنم، در حالی که اگر وام را زودتر می گرفتم و برای خرید اقدام می‌کردم می‌توانستم دستگاه سال 2012 را تهیه کنم.»
وی همچنین به دیگر دستگاه‌های موجود در مجموعه خود اشاره می‌کند و می‌افزاید: «در مجموعه خود یک دستگاه پانچ و فنر اتوماتیک داریم که حدود 500 میلیون تومان است، همچنین لاین مفتول و سلفون‌کشی حرارتی مخصوص کتاب را نیز خریداری کرده‌ایم که 600 میلیون تومان قیمت دارد، نباید از این نکته غافل بود که یک واحد صنفی در صنعت چاپ به نسبت درآمدی که کسب می‌کند، سرمایه گذاری انجام می‌دهد و به همین نسبت نیز ماشین به روز دارد اما در کشور ما شاید فقط پنج مجموعه هستند که ماشین‌آلات و تجهیزات به روز دارند و از آن جایی که معمولا در نیمه دوم سال سفارشات بیشتر می‌شود، صحاف‌ها می‌گویند چرا باید برای ماشین گران‌قیمتی هزینه کنم در حالی که نیمی از سال باید بخوابد و فقط شش ماه در طول سال کار داشته باشد.»
پیشنهادهایی برای موفقیت
در اغلب کشورهای دنیا معمولا به دو شیوه از ماشینهای حوزه صحافی استفاده می‌شود، ماشینهای آنلاین و آفلاین که کارکرد هر یک از آن‌ها به تناسب شمارگان کتابها متفاوت است. از خط تولید ماشینهای آنلاین معمولا برای کارهای پرتیراژ مانند فرهنگ لاروس و آکسفورد استفاده می‌شود و ماشینهای آفلاین نیز که عموما به قسمت‌های مختلف دسته‌بندی و در کنار هم قرار می گیرند در حوزه کتاب‌های کم شمارگان کاربرد دارند.
در کشور ما نیز اغلب صحافی‌ها و چاپخانه‌هایی که لاین کامل لیتوگرافی تا صحافی را اداره می‌کنند از ماشینهای آفلاین استفاده می‌شود، زیرا شمارگان کتابها در ایران بالا نیست و ضرورتی به خریداری دستگاه‌های آنلاین با قیمت‌هایی گزاف و سرسام آور نیست. حمید پورکلباسی، مدیر صحافی «معین» که بیش از سه دهه از فعالیت وی در حوزه صحافی می‌گذرد، درباره به‌روزرسانی صحافی‌های کشور به دستگاه‌های نو و جدید می‌گوید: «کشور ما نیازمند سرمایه‌گذاری در این حوزه است، زیرا کیفیت صحافی در میان کشورهای دیگر نسبتا پایین است، اغلب کارها به صورت دستی انجام می‌شود، وقتی صحافی مدرن شود طبیعتا کتابها و سطح کارها ارتقای کیفی پیدا می‌کنند و سطح دانش و فرهنگ صحاف‌ها نیز عوض می‌شود، ماشینهای کامپیوتری و اتومات موجب می‌شود عده‌ای که در این حوزه مشغول به کارند، به روز شوند و این به روز شدن زمینه‌ساز ارتقای کیفی است.»
وی می‌افزاید: «اگر چه شمارگان کتابها در کشور پایین است اما دستگاه‌ها باید به روز باشند، اگر چه ماشین دوخت قیمت‌های بالایی در بازار دارند اما با کمی جست‌وجو می‌توان ماشینهای چند سال قبل را پیدا و خریداری کرد، با این اقدام هم کیفیت بهتر می‌شود و هم سرعت کار بالا می‌رود، در عین حال استحکام کار جلدسازی و دوخت کتابها نیز افزایش پیدا می‌کند. اغلب ماشینهای مجموعه ما به دهه 90 تا 2009 تعلق دارند و همه آن‌ها نیز ماشینهای آفلاین هستند، اگر چه تمام اتومات نیستند اما ترتیب دارند، در طول سال‌های مختلف سعی کرده‌ایم ارتقای کیفیت داشته باشیم به گونه‌ای که همه ماشینهای برش ما متعلق به سال‌های بعد از دهه 90 است.»
پورکلباسی درباره چگونگی تامین هزینه‌های ماشینهای جدید مجموعه‌اش توضیح می‌دهد: «اغلب آن‌ها را از اعتبارات مالی خودم خریداری کرده‌ام، زیرا شرایط دریافت تسهیلات سخت است و وقتی به سراغ آن‌ها می‌رویم معمولا بازپرداختی سه یا چهارساله دارند و سقف تسهیلاتشات نیز به شدت پایین است. در حالی که ماشینهای حرفه‌ای و مناسب صحافی حدود یک تا دو میلیارد تومان قیمت داند اما این‌ها مبالغ پایینی می‌توانند اعتبار دهند، همچنین ضمانت‌هایی سخت و گاهی ناممکن طلب می‌کنند.»
با نگاهی به سخنان دست‌اندرکاران این حوزه می‌توان نتیجه گرفت که مسایل و موضوع های مختلفی وجود دارد تا مانع به روز شدن صحافی‌های قدیمی و پرخاطره شوند، موانعی که اگر چه به ظاهر راهکاری برای آن‌ها وجود ندارد یا راهکارهایشان به شدت پیچیده است اما کاربرد دارد.
یکی از این راهکارها اعطای وام با سقف مورد نیاز تولیدکنندگان است و می‌توان از شیوه اجاره به شرط تملیک برای آن‌ها استفاده کرد. تمهیدی که در دراز مدت می‌تواند به نوسازی و به‌روزرسانی تجهیزات صحافی‌ها و موسسات چاپی کمک کند. رشد و نمو اقتصادی بدون هزینه نیست و مسوولان باید برای رسیدن به جایگاه ایده‌‌آل در منطقه و پیش‌بینی راهکارهای آن تنخواهی برای تولیدکنندگان در نظر بگیرند تا چرخ تولید از کار بازنماند و مشتری قادر به ادامه فعالیت باشد.