چاپ به دستور فتحعلی شاه به تهران آمد

دکتر علی بوذری در نشست علمی «ظهور چاپ فارسی در ایران و جهان» به تشریح تاریخ صنعت چاپ ایران پرداخت و اظهار کرد: میرزا زین‌العابدین در سال 1239 هجری قمری توسط فتحعلی شاه قاجار به تهران می‌آید و نخستین کتاب به شیوه سربی را در این شهر چاپ می‌کند.

به گزارش آژانس خبری چاپ و بسته بندی ایران ، از مشاهده این کتاب‌ها متوجه شدم که فونت استفاده شده در این کتاب‌ها عربی بوده و بعد از چاپ به فارسی تبدیل شده است؛ برای مثال کلمه «چاپ» به صورت «جاب» نوشته می‌شده و بعد برای آن نقطه می‌گذاشتند. این کتاب‌ها در تهران با حمایت فردی به‌نام معتمدالدوله که از رجال درباری بود به چاپ می‌رسید به همین دلیل این گونه کتاب‌ها را به‌نام چاپ معتمدی می‌شناختند.

چاپ قرآن در تهران

وی ادامه داد: از سال 1239 هجری قمری شیوه چاپ سربی به تهران آمد و تا مدت‌ها ادامه یافت و 45 کتاب به این شیوه منتشر ‌شد. نخستین قرآن به چاپ رسیده در ایران نیز در تهران به چاپ رسید، سوالی که این‌جا پیش ‌می‌آید این است که چرا با وجود ورود چاپ به تبریز تا پیش از این هیچ قرآنی در تبریز به چاپ نرسیده است.

پس از مرگ میرزا زین‌العابدین، شاگردان وی در سراسر ایران مانند تهران، همدان و اصفهان چاپخانه‌هایی را احداث می‌کنند و صنعت چاپ را توسعه می‌دهند.

ظهور چاپ سنگی

این پژوهشگر صنعت چاپ در ادامه به پدید آمدن چاپ سنگی اشاره کرد و گفت: با آمدن چاپ سنگی، چاپ سربی قدرت خود را از دست می‌دهد و به انزوا می‌رود، اگر چه چاپ سربی بسیار خواناتر از نمونه سنگی بود اما زیبایی و قابلیت تصویرپردازی چاپ سنگی را نداشت.

یکی دیگر از نکات به انزوا رفتن چاپ سربی، کاغذ استفاده شده در این چاپ بود، این نوع چاپ به یک کاغذ ضخیم احتیاج داشت که از روسیه و ایتالیا وارد می‌شد، در کل چاپ سربی پرهزینه بود. نخستین کتاب چاپ شده در کشور که ما می‌شناسیم و دارای تصویر و چاپ سنگی است، «لیلی و مجنون» مکتبی شیرازی که در سال 1259 چاپ شده است، تصویرگری و چاپ سنگی در سال 1264 و با چاپ کتاب خمسه‌نامه نظامی به اوج خود می‌رسد.

بوذری در بخش پایانی سخنانش گفت:‌ باتوجه به گسترش چاپ سنگی اما بسیاری از چاپخانه‌داران سربی همچنان در برابر تکنولوژی مقاومت می‌کردند، آن‌ها برای بقای کار خود چاپ سنگی و سربی را تلفیق کردند، این روش به این صورت بود که متن کتاب را خود چاپ می‌کردند و عکس‌های مابین آن‌را به چاپخانه‌داران سنگی می‌سپردند.