محمود رضا برازش، مدیرکل دفتر امور چاپ درباره وضع کنونی صنعت چاپ و تولید کاغذ، ارتقای آموزش در این صنعت، وام 150 میلیارد تومانی صندوق توسعه ملی، بودجه اداره کل چاپ و نشر در سال 1393 و ... سخن گفت.
به گزارش آژانس خبری چاپ و بسته بندی ایران یکی ازبخش‌های مهم فرهنگی که به امکانات بیشتری نیاز دارد و دست‌اندرکاران آن چشم‌انتظار توجه بیشتر از سوی مسوولان هستند، بخش چاپ و نشر است که با تغییرات اخیر در این حوزه، این انتظارات دوچندان هم شده‌است. در این زمینه با محمودرضا برازش مدیرکل جدید دفتر امور چاپ و نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفتگویی انجام داده‌ایم که می‌خوانید:
صنعت چاپ در ایران آن‌گونه که باید در جایگاه واقعی‌اش قرار نگرفته است. برنامه‌ها و اولویت‌های شما برای حل این مشکل چیست؟
به طور کلی ما معتقد هستیم که توسعه مقوله‌ای جامع‌است که به یک بخش منحصر نمی‌شود و کل کشور باید ارتقا پیدا کند. صنعت چاپ همپای سایر بخش‌ها باید توسعه یابد. در دهه‌های گذشته صنعت چاپ نه تنها همگام با سایر بخش‌ها رشد و توسعه پیدا نکرده است، بلکه از بقیه هم عقب‌تر بوده است. برای این عقب‌ماندگی چندین دلیل را می‌توان ذکر کرد. در وهله نخست صنعت چاپ، صنعت روزآمدی است و تحولات علمی در آن بسیار زیاد است. تکنولوژی چاپ خیلی زود متحول می‌شود ونیازمند آن است که ما هم همپای دیگر کشورهای پیشرو باشیم. بنا به دلایل مختلف اعم از جنگ تحمیلی، تحریم‌ها و مسایل دیگر در سالیان اخیر این بخش بیشتر لطمه خورده است.
تکنولوژی چاپ در سطح جهان در انحصار چند کشور خاص است. در گذشته بیشتر آلمان طلایه‌دار صنعت چاپ بود. اما در حال حاضر علاوه بر کشورهای اروپایی و آمریکا قطب‌های دیگری در صنعت چاپ شکل گرفته‌اند. کره، ژاپن و چین در حال پیشرفت سریع در این حوزه هستند. امیدوارم با برنامه‌ریزی‌های مناسب و با همکاری صنوف بتوانیم عقب‌ماندگی خود را جبران کنیم و این صنعت از این وضع خارج شود.
آقای برازش اولویت‌های شما برای به ثمر رسیدن این فعالیت‌ها چیست؟
هر اقدامی چند بخش دارد و در نخستین گام باید گلوگاه‌های صنعت چاپ را شناسایی کنیم. ما در این صنعت با مشکلاتی مانند فرسوده بودن دستگاه‌های چاپ و نشر، آموزش اهالی این صنعت، تولید مواد اولیه این صنعت و ساخت دستگاه‌های چاپ مواجه هستیم. شاید در مقام نظر ساخت دستگاه‌های صنعت چاپ در ایران خیلی بلند پروازانه باشد اما باید گفت که ما توانسته‌ایم موشک‌های بسیار پیچیده و مدرنی را در ایران تولید کنیم و به تکنولوژی‌های بسیار پیشرفته در علوم فضایی و هسته‌ای دست پیدا کرده‌ایم. ما می‌توانیم در این عرصه هم ورود داشته باشیم و این فناوری‌ها را در داخل کشور ایجاد کنیم.
در یک نمای کلی، در کوتاه مدت ما می‌توانیم یک نوسازی و بازنگری در فعالیت‌ها داشته باشیم و در بلند مدت به سمت قطعه‌سازی و تولید دستگاه‌های چاپ در ایران حرکت کنیم.
یکی از مشکلات اصلی این صنعت، ارتقای آموزش در صنعت چاپ است. برای این امر چه برنامه‌هایی را در نظر گرفته‌اید؟
در مقوله آموزش چاپ، ما نیازمند همراه بودن صنف‌ها هستیم. برای نمونه اگر ما به‌دنبال آموزش اپراتوری صنعت چاپ هستیم، نمی‌توانیم در یک دانشگاه با دستگاه‌های چاپ قدیمی به این کار بپردازیم، بلکه با حمایت‌های صنعت و صنف‌ها، کارآموز باید با دستگاه‌های مختلف آموزش ببیند و با جدیدترین تکنولوژی‌ها آشنا شود.
ما دو برنامه را برای این کار پیش‌بینی کرده‌ایم. اول اینکه ما آموزش چاپ را از مقاطع هنرستان، کار و دانش و دانشگاه‌ها با کمک صنف پیگیری کنیم. از طرف دیگر بتوانیم با ارتباط با دانشگاه‌های مادر کشور آموزش تا مقاطع عالی را در این مراکز دنبال کنیم. همچنین می توانیم برخی موضوعات پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دکترا را به سمت صنعت چاپ و نشر سوق دهیم. با این اقدام، فارغ التحصیلان از این دانشگاه‌ها می‌توانند در مراکزی که ما ایجاد کرده‌ایم به آموزش بپردازند.
این یک برنامه چندساله است و امیدوارم به نتیجه برسد. در مدت کوتاهی که به عنوان مدیرکل چاپ و نشر انتخاب شده‌ام، بیشتر از ده جلسه با صنف‌ها و مراکز آموزشی برگزار شده است و توافقات خوبی حاصل کرده‌ایم.
عنوان مدیرکل چاپ و نشر انتخاب شده‌ام، بیشتر از ده جلسه با صنف‌ها و مراکز آموزشی برگزار شده‌است و توافقات خوبی حاصل کرده‌ایم که امیدوارم تا پایان سال خبرهای خوبی در این حوزه داشته باشیم.
یکی از مشکلات اصلی صنعت چاپ در ایران وجود دستگاه‌های مستهلک در این صنعت است. برای برطرف‌کردن این مشکل و نوسازی ناوگان چاپ چه اقداماتی را مد نظر دارید؟
این کار به تنهایی از توان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خارج است. ما باید توجیهات قانونی و مدلل خود برای توسعه صنعت چاپ را به وزارت صنعت و معدن، مجلس، صندوق توسعه ملی، بانک‌ها و دیگر مراکز ارایه کنیم تا از این طریق بتوانیم تسهیلات ارزانقیمتی را به صورت هدفمند در اختیار اهالی این صنعت قرار دهیم.
دنیای چاپ و بسته‌بندی بسیار گسترده و بزرگ است. در برخی بخش‌های صنعت چاپ ما پیشرفت‌های خوبی داشته‌ایم. باید تلاش کنیم با ارایه تسهیلات بخش‌هایی را که کمتر پیشرفت داشته‌اند، به جلو سوق دهیم و با این کار خلاهای خود را بپوشانیم.
ارایه تسهیلات از طریق صندوق توسعه ملی یکی از اقدامات خوبی بود که مورد استقبال چاپخانه‌داران و اهالی این صنعت قرار گرفت. برای ادامه این برنامه و اجرایی شدن آن چه برنامه‌هایی را در نظر دارید؟
از دولت قبل وامی به چاپخانه‌داران قول داده شده بود و ما بیشتر به دنبال آن هستیم که این وام را هر چه زودترعملیاتی کنیم. این وام 150 میلیارد تومان است که یکصدمیلیارد آن برای چاپخانه‌داران و 50 میلیارد آن نیز برای ناشران در نظر گرفته شده‌است. امیدوارم بتوانیم تا پایان سال این طرح را عملیاتی کنیم.
آیا امکان عملیاتی شدن آن تا پایان سال وجود دارد؟
فهرست ناشران برای این کار آمده‌است و دستور ریاست جمهوری هم برای آن صادر شده‌است. صندوق توسعه ملی پس از بررسی این موضوع‌آن را به بانک عامل ارجاع داد اما آن بانک چندان پیگیر نبود. در حال حاضر در پی بانک‌هایی هستیم که بتوانند این تسهیلات را اجرایی کنند. اصل مهم اجرایی شدن آن است. البته اگر این تسهیلات هم عملیاتی شود باید به سراغ کار بزرگ‌تری برویم زیرا این وام تنها یک مُسکن زودگذراست.
چه تعداد از چاپخانه‌داران برای برخورداری از این تسهیلات بانکی به بانک عامل معرفی شده‌اند؟
دریافت این وام دستور العملی داشته‌است و ما بر اساس آن دستورالعمل پیش رفته‌ایم. چاپخانه‌داران بسیاری برای دریافت‌آن ثبت نام کرده‌اند. برای دریافت‌کنندگان شرایطی مشخص شده‌است و بر اساس این دستورالعمل وام‌ها اعطا خواهد شد. از همه استان‌های کشور نیز برای دریافت این تسهیلات ثبت‌نام شده است.
آیا در بودجه سال 1393 ردیف خاصی برای حمایت از صنعت چاپ و نشر در نظر گرفته شده‌است؟
بودجه اعتباری که در شرایط خوب برای اداره کل چاپ و نشر در نظر گرفته می‌شود بسیار اسفناک است و رقم بسیار پایینی به‌آن اختصاص دارد. کل بودجه معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بودجه زیادی نیست و درمیان سه اداره کل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سهم اداره کل چاپ و نشر از این مقدار درصد یک رقمی است.
این بودجه اصلا خوب نیست و درصد انگشت‌شماری از آن به اداره چاپ اختصاص دارد، این در حالی است که اعلام می‌کنیم صنعت چاپ دومین یا سومین صنعت با گردش بالای مالی در کشور است و صنایع بسیاری، اعم از پوشاک، دارو و...نیازمند آن هستند.
آیا صحبت خاصی هم برای ارتقای این بودجه و بهتر شدن این شرایط انجام شده‌است؟
متاسفانه در دو سال گذشته به قدری شرایط اقتصادی بد بوده است که همان بودجه اندک هم دستخوش کاهش شده‌است. در این دو سال میزان بودجه کمتر از مقدار تخصیص یافته، بوده است و عملا هیچ کاری با آن نمی‌شود انجام داد.
آیا برنامه‌ای هم برای تغییر در این وضع در نظر دارید؟
باید جایگاه صنعت چاپ را در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به جایگاه واقعی‌اش ارتقا دهیم. در این وزاتخانه، اداره چاپ و نشر زیر مجموعه معاونت فرهنگی است. این معاونت بیشتر دغدغه کتابخوانی، بررسی و خرید کتاب را دارد و باید جایگاه این صنعت منطقی شود. اگر این وضع اصلاح‌نشود مجبور خواهیم شد درصد بالایی از نیازهای متنوع چاپی خود را وارد کنیم و این مسایل متعددی را به دنبال خواهد داشت.
کل بودجه معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بودجه زیادی نیست و درمیان سه اداره کل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سهم اداره کل چاپ و نشر از این مقدار درصد یک رقمی است.
نظر شما درباره ادغام اتحادیه‌ها در زمینه چاپ چیست و آیا برنامه خاصی برای یکپارچه کردن آن‌ها در دستور کار دارید؟
این یک بحث صنفی است. تعدد اتحادیه‌ها، انجمن‌ها و تعاونی‌ها تصمیم‌گیری و ارتباط ما را با این صنف‌ها سخت می کند. ما نمی‌توانیم تغییری ایجاد کنیم و این کار برعهده ما نیست. تنها می‌توانیم به اتحادیه در این زمینه کمک کنیم، اما اول باید اتحادیه‌ها به این نتیجه برسند. از سوی دیگر، فقط در تهران این مشکل را داریم و در شهرستان‌ها این وضع وجود ندارد و تنها یک اتحادیه صنف چاپ حضور دارد.
توجه به بخش خصوصی و مشارکت آن‌ها در فرآیند تصمیم‌گیری و توجه به سیاست‌های اصل 44 قانون اساسی که وزیر ارشاد هم بارها بر آن تاکید داشته‌است، در حوزه چاپ به چه صورت خواهد بود؟
نخستین گام برای خصوصی سازی در این صنعت مشخص کردن آمارهای واقعی است. آمارهایی که نشان دهد چه میزانی از این بخش‌ها را می‌توان به بخش خصوصی واگذار کرد و چه بخش‌هایی را نمی‌توان به این بخش واگذار کرد. برای مثال برخی بانک‌ها برای خود چاپخانه دارند. این یک مورد امنیتی است و نمی‌توان آن را به بخش خصوصی واگذار کرد تا اوراق بهادار خود را در چاپخانه‌های خصوصی منتشر کنند. باید با مطالعه و برنامه‌ریزی دست به خصوصی‌سازی زد.
برای توسعه دستگاه‌های دیجیتال در صنعت چاپ چه برنامه‌هایی دارید؟
چاپ دیجیتال رشد خواهد کرد و ما نمی‌توانیم جلو پیشرفت این تکنولوژی را سد کنیم. چاپ دیجیتال به مانند پرینترهایی است که به کامپیوترهای ما وصل هستند. اگر ابعاد آن را بزرگ‌تر کنیم و بر سرعت این دستگاه بیفزاییم، نوعی دستگاه‌های چاپ دیجیتال هستند. این نیازمند برنامه‌ریزی است و باید با دقت بررسی کنیم و در این سیل تکنولوژی از آثار خود بهره‌برداری کنیم. ما باید از این تکنولوژی به نفع ارتقای دینی و اجتماعی خود کمک بگیریم.
از سوی دیگر باید با تکنولوژی جدیدی که وارد می‌شود، قوانین خود را اصلاح و روزآمد کنیم. در یک دوره‌ای رشد نشریات کاغذی زیاد بود اما پیش‌بینی می‌شود در چند سال آینده در دنیا سهم نشریات کاغذی در اطلاع‌رسانی کم شود. ما هم باید در برنامه‌های خود به این امر بیندیشیم و بسترهای لازم را فراهم کنیم.
در دوره مدیریت شما برای تامین مواد اولیه مورد نیاز صنعت چاپ و نشر خصوصا کاغذ که در سال‌های اخیر موجب مشکلاتی در این عرصه شده است، چه برنامه‌هایی دارید؟
من یک بررسی درباره صنعت کاغذ در ایران انجام داده‌ام و این مبتنی بر بازدیدهای من از کارخانه‌های کاغذ زیادی در سطح دنیا بوده‌است. عمده کارخانه‌های کاغذ در نزدیکی آب‌های فراوان (رودخانه ها و دریاها) قرار دارند و از این رو ما در دو منطقه کشور امکان تاسیس این کارخانه‌ها را داریم. منطقه شمال کشور به دلیل بارندگی و منطقه جنوب ایران به دلیل وجود رودخانه کارون چنین توانایی‌ای دارد و در دیگر نقاط ایران این توانایی و امکان در سطح گسترده وجود ندارد. با توجه به اینکه میزان بارندگی در کشور ما یک سوم میزان بارندگی جهانی است، انتظار اینکه ما در کشور تولید کننده بزرگ کاغذ باشیم درست نیست. اگر با این دو منطقه به طور منطقی برخورد کنیم، می‌توانیم سالانه کاغذ زیادی را تولید کنیم.
چند کارخانه کاغذ در منطقه خوزستان وجود دارد اما هنوز از همه توان آن‌ها استفاده نشده‌است. کارخانه پارس در دهه 40 تاسیس شد و در حال حاضر با توان پایینی فعالیت می‌کند.
10 سال از افتتاح رسمی کارخانه کارون می‌گذرد اما هنوز به بهره‌برداری رسمی نرسیده‌است. امیدوارم وزارت صنعت و جهاد کشاورزی برای بالا رفتن تولید کاغذ این دو منطقه تلاش کنند. درباره دیگر مواد اولیه چاپ نیز باید اول بررسی کنیم و پس از مشخص شدن به تولید آن کمک کنیم.
در برنامه‌های خود برای بهبود شرایط صنعت چاپ تا چه میزان به سند چشم انداز توجه دارید و برای رسیدن به اهداف آن برنامه‌ریزی کرده‌اید؟
در چشم‌انداز 1404 ما خود را کشور اول منطقه قرار داده‌ایم اما آمارها نشان می‌دهد که در چاپ و بسته‌بندی خیلی عقب هستیم و در چند سال گذشته نیز از کشورهای همسایه عقب‌تر افتاده‌ایم. طبق آمارها امارات از این نظر از ما جلوتر افتاده است. امیدوارم با حمایت‌ها به جایگاه خود در صنعت چاپ و نشر منطقه بازگردیم.
مهدی سرایی